Chủ nghĩa cộng sản vô trị,
chủ nghĩa cộng sản vô chính phủ (
tiếng Anh: Anarchist communism
[1][2][3][4][5][lower-alpha 1]) hay
chủ nghĩa cộng sản tự do là một học thuyết của
chủ nghĩa vô trị, chủ trương thủ tiêu
nhà nước,
chủ nghĩa tư bản,
chế độ làm công ăn lương, mọi hình thức phân cấp bậc trong xã hội
[18] và
tài sản tư nhân (nhưng vẫn giữ lại
tài sản cá nhân).
[19] Thay cho những hệ thống này, những người theo chủ nghĩa cộng sản vô trị ủng hộ quyền sở hữu chung
phương tiện sản xuất,
[20][21] dân chủ trực tiếp, và sản xuất-tiêu thụ dựa trên một hoặc nhiều mạng lưới bình đẳng giữa các
tổ chức thiện nguyện, cũng như giữa các
hội đồng lao động, với tiên chỉ: "
làm theo năng lực, hưởng theo nhu cầu."
[22][23] Một vài hình thức chủ nghĩa cộng sản vô trị, như là
chủ nghĩa vô trị nổi dậy (insurrectionary anarchism), có ảnh hưởng mạnh từ
chủ nghĩa vị kỷ (egoism) và
chủ nghĩa cá nhân cấp tiến (radical individualism). Những hình thức này tin rằng chủ nghĩa cộng sản vô trị là
hệ thống xã hội tốt nhất để hiện thức hóa
tự do cá nhân.
[24][25][26][27] Đa phần những người cộng sản vô trị cho rằng cộng sản vô trị là cách hòa giải sự đối lập giữa cá nhân và xã hội.
[28][29][30][31][32]Chủ nghĩa cộng sản vô trị phát triển từ các trào lưu
xã hội chủ nghĩa cấp tiến sau
Cách mạng Pháp,
[33][34] nhưng nó đầu tiên được hình thành trong
Đệ Nhất Quốc tế tại Ý.
[35] Công trình lý thuyết của
Peter Kropotkin sau này trở nên quan trọng khi nó mở rộng và phát triển các phần ủng hộ chủ nghĩa tổ chức (pro-organizationalist) và chủ nghĩa chống tổ chức-nổi dậy (insurrectionary anti-organizationalist).
[36] Cho đến nay, những ví dụ nổi tiếng nhất về một xã hội cộng sản vô trị (tức là các xã hội được thiết lập dựa trên những ý tưởng như chúng tồn tại hiện nay, và thu được sự chú ý cùng với sự công nhận trên toàn thế giới trong lịch sử) là các lãnh thổ vô trị trong
Cách mạng Tây Ban Nha[37] và
Makhnovshchyna trong
Cách mạng Nga.Ở Makhnovshchyna, những người vô trị như
Nestor Makhno đã cố gắng tạo ra và bảo vệ chủ nghĩa cộng sản vô trị thông qua
Quân đội cách mạng nổi dậy Ukraina từ năm 1918, trước khi bị
Hồng quân Bolshevik đánh bại vào năm 1921.
[38]Vào năm 1929, chủ nghĩa cộng sản vô trị cũng được áp dụng thành công ở
Hàn Quốc bởi
Liên đoàn vô trị Hàn Quốc ở
Mãn Châu cùng với
Liên đoàn cộng sản vô trị Hàn Quốc, với sự giúp đỡ của
Kim Chwa-chin, một tướng theo chủ nghĩa vô trị và đấu tranh giành độc lập. Chính phủ này kéo dài đến năm 1931, khi
Đế quốc Nhật Bản ám sát Kim và xâm lược từ phía nam, trong khi quân
Quốc dân Đảng Trung Quốc xâm lược từ phía bắc, dẫn đến sự thành lập
Mãn Châu Quốc, một
quốc gia bù nhìn của Đế quốc Nhật Bản.Thông qua những nỗ lực và ảnh hưởng của những
người vô trị Tây Ban Nha trong cuộc Cách mạng Tây Ban Nha trong cuộc
Nội chiến Tây Ban Nha (bắt đầu từ năm 1936), chủ nghĩa cộng sản vô trị tồn tại ở hầu hết
Aragon, các phần của Levante và Andalusia cũng như trong thành trì của
Catalunya vô chính phủ trước khi bị đánh bại vào năm 1939 bởi lực lượng tổng hợp của những người theo
chủ nghĩa dân tộc Franco (chế độ đã chiến thắng trong chiến tranh) và các đồng minh của
Chủ nghĩa dân tộc như
Adolf Hitler và
Benito Mussolini. Họ thậm chí còn bị đàn áp bởi
Đảng Cộng sản Tây Ban Nha (được
Liên Xô hậu thuẫn), cộng với phong tỏa kinh tế và vũ khí từ các quốc gia tư bản và chính
Cộng hòa Tây Ban Nha do đảng Cộng hòa quản lý.
[39]